Unia Europejska w 10 lat po największym rozszerzeniu. PN 380

Niniejsza publikacja stanowi kolejną z cyklu „Polityka spójności Unii Europejskiej – cele, efekty realizacji, problemy do dyskusji”. Myślą przewodnią bieżącego tomu jest dekada członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz rola polityki spójności w rozwoju Europy zarówno w minionym dziesięcioleciu, jak i w przyszłości.

Ostatnie 10 lat było dla UE, krajów członkowskich, regionów i polityki spójności czasem wielu zdarzeń, których efekty odnajdujemy w polityce, gospodarce, sferze społecznej czy w środowisku. Kryzys spowodował, że dysproporcje między regionami zaczęły zanikać, a bezrobocie znacząco wzrosło w większości krajów Unii. Zauważono, że odwrócił się długotrwały trend zbieżności PKB i stopy bezrobocia w UE, co dotknęło w szczególności regiony Europy Południowej. W okresie 2007-2012 spośród 277 regionów UE w 210 wzrosło bezrobocie, a w 50 z nich stopa bezrobocia wzrosła ponad dwukrotnie. Sytuacja jest szczególnie niepokojąca w przypadku ludzi młodych, ponieważ w 2012 r. prawie w połowie regionów stopa bezrobocia wśród młodzieży wynosiła ponad 20%. Kolejnym negatywnym efektem kryzysu gospodarczego był wzrost ubóstwa i wykluczenia, co przyczyniło się do spowolnienia realizacji celów wyznaczonych w strategii „Europa 2020”. Od 2008 do 2013 r. inwestycje publiczne w całej UE spadły realnie o 20%.

W bieżącym okresie programowania 2014-2020 budżet polityki spójności w łącznej kwocie ponad 450 mld EUR (licząc ze współfinansowaniem krajowym) będzie wydatkowany na inwestycje oraz pomoc rozwojową dla obszarów, które mogą bezpośrednio oddziaływać na wzrost zatrudnienia i PKB. Środki europejskie mają być skierowane głównie na wspieranie MŚP, badań, rozwoju i innowacji, edukacji, gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, walki z bezrobociem i wykluczeniem społecznym, na rozwój infrastruktury łączącej obywateli UE oraz modernizację organów administracji publicznej.

Autorzy bieżącego tomu, pochodzący z europejskich ośrodków naukowych i badawczych, koncentrują się szczególnie na relacjach łączących politykę gospodarczą i społeczną na szczeblu krajowym i regionalnym. Treść publikacji dotyczy teoretycznych i praktycznych aspektów polityki spójności w okresie 2004-2020 w ujęciu ponadnarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Dyskusja poświęcona polityce spójności w różnych wymiarach i aspektach wskazuje na zróżnicowane podejście autorów do kwestii konwergencji i dywergencji w Unii Europejskiej, ekonomicznych aspektów pomocy regionalnej, czy też roli statystyki w badaniach naukowych i procesach podejmowania decyzji rozwojowych.